Ngày 2 tháng 9 năm 1945 tại Quảng Trường Ba Đình Hà Nội, Bác Hồ đọc Tuyên Ngôn Độc Lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân Chủ Công Hòa, ngày nay là nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.

Mở đầu bản Tuyên Ngôn Độc Lập bất hủ, Bác viết: “Hỡi đồng bào cả nước”! Thiêng liêng thay hai tiếng "đồng bào"! Tôi chưa tìm thấy tài liệu nào viết về thời điểm xuất hiện của hai tiếng "đồng bào" nhưng chắc chắn là nó đã có trong kho từ vựng tiếng Việt từ rất lâu đời, gắn liền với sự xuất hiện truyền thuyết Họ Hồng Bàng.

Truyền thuyết Họ Hồng Bàng là câu chuyện dân gian bất diệt, có từ thời đại Hùng Vương, sau này được chép vào Lĩnh Nam chích quái¹; lưu truyền đến ngày nay. Truyện  dài có nhiều tình tiết li kì, chỉ xin giới thiệu tóm lược như sau:

Đế Nghi là con của Đế Minh, cháu ba đời Viêm Đế Thần Nông. Đế Minh nhân đi tuần về phương Nam đến núi Ngũ Lĩnh mừng gặp và lấy con gái Vụ Tiên, sinh ra Lộc Tục. Lộc Tục mặt mày sáng sủa, thông minh phúc hậu, Đế Minh rất lấy làm lạ, muốn cho nối ngôi mình. Lộc Tục cố từ chối, xin nhường cho anh là Đế Nghi. Đế Minh liền lập Đế Nghi làm người nối ngôi cai trị đất phương Bắc, phong cho Lộc Tục làm Kinh Dương Vương để cai trị đất phương Nam, lấy hiệu nước là Xích Quỷ.

Kinh Dương Vương có tài đi dưới thủy phủ, lấy Long Nữ là con gái Long Vương ở hồ Động Đình, sinh ra Sùng Lãm hiệu là Lạc Long Quân, cho nối ngôi trị nước. Sau đó Kinh Dương Vương đi đâu không rõ. Đế Nghi cai trị phương Bắc nhân khi thiên hạ thái bình liền truyền ngôi cho con là Đế Lai, rồi cùng ái nữ là Âu Cơ du ngoạn xuống phương Nam, đến nước Xích Quỷ, khi đó, Lạc Long Quân đã về thủy phủ, Đế Nghi để Âu Cơ và những người hầu ở lại, còn mình tiếp tục cuộc ngao du.

Lạc Long Quân  trở về, thấy Âu Cơ sống một mình, có dung mạo đẹp lạ thường, trong lòng vui mừng, bèn kết hôn. Lạc Long Quân lấy Âu Cơ, trong năm sinh ra một bọc trứng, bảy ngày, bọc vỡ ra một trăm quả trứng, mỗi trứng nở ra một con trai, không cần phải bú mớm, các con tự lớn lên, người nào cũng trí dũng song toàn. Một hôm, Lạc Long Quân nói với Âu Cơ rằng: “Ta là nòi rồng, đứng đầu thủy tộc, nàng là giống tiên, sống ở trên đất, tuy khí âm dương hợp lại mà sinh ra con, nhưng giòng giống khác nhau, thủy hỏa tương khắc, khó ở lâu với nhau được, nay phải chia tay. Ta đem năm mươi trai về thủy phủ chia trị các xứ, nàng đưa năm mươi trai về ở trên đất, chia nước mà trị. Lên núi, xuống bể, hữu sự báo cho nhau biết, đừng quên”.

Nghe lời, Âu Cơ và năm mươi con về ở đất Phong Châu cùng nhau tôn người con cả lên làm vua, hiệu là Hùng Vương, lấy tên nước là Văn Lang.

Qua câu chuyện ta thấy triết lý lớn nhất là lời khuyên của tổ tiên với con cháu đời đời về ý thức, trách nhiệm xây dựng khối đoàn kết gắn bó mật thiết với nhau vì máu mủ ruột rà. Trước hết đó là xác định rằng mọi người, hễ ai thuộc dân tộc Việt Nam đều có chung một nguồn, một cội, một tổ tiên, không chỉ riêng người Kinh mà cả người của các dân tộc.

Chúng ta vẫn thường nói "đồng bào Kinh", "đồng bào Khmer" hay "đồng bào dân tộc". Nhưng điều quan trọng hơn là ý nghĩa thiêng liêng của hai chữ "đồng bào", nó thể hiện sự yêu thương, đùm bọc, đoàn kết, giúp đỡ nhau của tất cả các dân tộc sống trên đất nước Việt Nam và những người Việt Nam đanh định cư ở nước ngoài trong suốt quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước đều là "đồng bào" Việt Nam.

Hai tiếng "đồng bào" đã ăn sâu vào tiềm thức, trở thành đạo lý của cả dân tộc. Vì sao vậy? Vì tất cả cùng có chung mẹ là tiên nữ Âu Cơ. Không gì mỏng manh dễ vỡ như những quả trứng, nhưng sự sống, sự vĩ đại đều nãy sinh từ đó. Phải cẩn trọng nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa, qua bao hiểm họa của thiên nhiên, qua bao thăng trầm của lịch sử, suốt từ đời này sang đời  khác mới có được tự hào hai chữ Việt Nam.

Xin cảm ơn Cha Rồng - Mẹ Tiên đã cho muôn đời con cháu người Việt Nam hai tiếng "đồng bào"."Đồng bào" là nền tảng của tình đoàn kết dân tộc, là sức mạnh vô địch của người Việt Nam. Hãy giữ gìn hai tiếng "đồng bào" quý báu cho muôn đời./.